Wiza humanitarna – czym jest i komu przysługuje?

W obliczu konfliktów zbrojnych, prześladowań czy klęsk żywiołowych wielu ludzi zmuszonych jest szukać schronienia poza granicami swojego kraju. Polska, w duchu współpracy międzynarodowej, okazuje solidarność z osobami dotkniętymi kryzysem, umożliwiając im pobyt dzięki wizom humanitarnym. Sprawdź, czym dokładnie jest wiza humanitarna i kto może się o nią ubiegać.

Do tej pory polskie władze przyznały wizy humanitarne:

• obywatelom Afganistanu współpracującym z Polską w ramach misji wojskowej, którzy po przejęciu władzy przez Talibów w 2021 roku znaleźli się w sytuacji realnego zagrożenia;
• obywatelom Białorusi, którzy po protestach w 2020 roku obawiali się represji ze strony reżimu Łukaszenki;
• obywatelom Ukrainy, zwłaszcza zamieszkującym tereny okupowane po inwazji Rosji w 2022 roku.

Należy jednak podkreślić, że decyzja o wydaniu wizy humanitarnej jest zawsze uznaniowa i zależy od konkretnych okoliczności, a także od interesu państwa lub zobowiązań międzynarodowych.

Wiza humanitarna – czym jest?

Wiza humanitarna to szczególny rodzaj zezwolenia na pobyt czasowy. Mogą z niego skorzystać obcokrajowcy, którzy z uzasadnionych powodów nie mogą bezpiecznie powrócić do swojego kraju pochodzenia. Taka sytuacja ma miejsce, gdy powrót wiązałby się z ryzykiem naruszenia ich podstawowych praw i wolności.

Choć wiza humanitarna stanowi istotny instrument pomocy humanitarnej, nie jest obecnie uregulowana jednolitymi przepisami na poziomie Unii Europejskiej. W praktyce oznacza to, że każde państwo członkowskie ma własne regulacje dotyczące wydawania tego typu dokumentów. W Polsce podstawowym aktem prawnym, który reguluje te kwestie jest Ustawa o cudzoziemcach. To właśnie ona definiuje, kim jest cudzoziemiec, jakie są przesłanki do udzielenia mu zgody na pobyt ze względów humanitarnych, a także procedurę ubiegania się o taką zgodę oraz możliwe konsekwencje jej cofnięcia.

Na poziomie UE trwają dyskusje dotyczące wprowadzenia jednolitego systemu wiz humanitarnych. Parlament Europejski wzywa Komisję Europejską do stworzenia ram prawnych, które umożliwiłyby osobom potrzebującym ochrony międzynarodowej bezpieczny i legalny dostęp do terytorium UE. Jednak na chwilę obecną nie ma spójnych regulacji unijnych w tym zakresie. To, jak wspomniano, skutkuje zróżnicowanymi praktykami poszczególnych państw członkowskich.

Kto wydaje wizę humanitarną i w jakich okolicznościach?

Decyzję o wydaniu wizy humanitarnej podejmuje konsul. Ustawa przewiduje również możliwość wydania dokumentu przez ministra właściwego do spraw zagranicznych w szczególnych przypadkach.

Wiza humanitarna może być przyznana cudzoziemcowi, jeśli jego powrót do kraju pochodzenia wiązałby się z:

• zagrożeniem dla podstawowych praw człowieka – chodzi o sytuacje, w których powrót do kraju oznaczałby ryzyko utraty życia, wolności, bezpieczeństwa osobistego, tortur, nieludzkiego traktowania, kary bez podstawy prawnej czy braku dostępu do rzetelnego procesu sądowego;
• naruszeniem prawa do życia rodzinnego lub prywatnego – jeśli powrót do kraju oznaczałby rozdzielenie rodziny lub ingerencję w życie prywatne cudzoziemca w sposób sprzeczny z Konwencją o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności;
• zagrożeniem dla dobra dziecka – jeśli powrót do ojczyzny oznaczałby poważne zagrożenie dla rozwoju psychofizycznego dziecka lub naruszał jego prawa określone w Konwencji o prawach dziecka.

Na ile można dostać wizę humanitarną?

Maksymalny okres ważności wizy humanitarnej to 1 rok. Ustawa nie określa minimalnego okresu, na jaki może być wydana, ani tego, czy możliwe jest jej przedłużenie. Te kwestie rozstrzygane są indywidualnie w zależności od konkretnej sytuacji cudzoziemca i powodów ubiegania się o dokument.

Warto nadmienić, że obywatele Ukrainy mogą ubiegać się o wizę humanitarną, jednak obecnie ich pobyt oraz możliwość pracy w Polsce są legalne na mocy specjalnych przepisów związanych z konfliktem zbrojnym na Ukrainie. Legalny pobyt w Polsce przysługuje im przez 18 miesięcy od 24 lutego 2022 r., pod warunkiem że przybyli do kraju po tej dacie i deklarują zamiar pozostania. Osoby te mają również dostęp do dodatkowych uprawnień, które wymagają uzyskania numeru PESEL.

Kto może ubiegać się o wizę humanitarną?

Wiza humanitarna to szczególna forma ochrony, dlatego krąg osób uprawnionych do jej otrzymania jest ściśle określony przez prawo. Zgodnie z aktualnymi przepisami mogą ubiegać się o nią wyłącznie obywatele innych państw niż Polska.

Czy każdy może dostać wizę humanitarną? Kiedy można spotkać się z odmową?

Wiza humanitarna nie jest prawem przysługującym każdemu. O jej przyznaniu decyduje organ administracji publicznej, który rozpatruje każdy wniosek indywidualnie. Co ważne, obywatele polscy nie mogą ubiegać się o wizę humanitarną, gdyż jest ona przeznaczona wyłącznie dla cudzoziemców. Cudzoziemiec musi przebywać na terytorium Polski na podstawie wizy krajowej (typu D) bezpośrednio przed złożeniem wniosku o zezwolenie na pobyt czasowy ze względów humanitarnych.

Ustawa o cudzoziemcach szczegółowo określa przypadki, kiedy można odmówić udzielenia zgody na pobyt ze względów humanitarnych. Według art. 349 do takiej sytuacji może dojść, gdy jej posiadacz:

• popełnił poważne zbrodnie, np. wojenne, przeciwko pokojowi lub ludzkości;
• dopuścił się przestępstw na terytorium Polski lub poza granicami kraju;
• stanowi zagrożenie dla obronności lub ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego;
• brał udział w przestępstwach lub podżegał do nich;
• ucieka przed wymiarem sprawiedliwości.

Zgoda na pobyt ze względów humanitarnych może też zostać cofnięta. Kiedy? Jeśli:

• sytuacja w kraju pochodzenia cudzoziemca ulegnie poprawie;
• popełni on przestępstwo lub naruszy prawo;
• zatai lub sfałszuje informacje w procesie ubiegania się o zgodę;
• opuści Polskę na stałe bądź dobrowolnie wróci do kraju pochodzenia.

W wyjątkowych przypadkach, gdy cudzoziemiec stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego lub porządku publicznego, zgoda może zostać cofnięta, nawet jeśli wymienione okoliczności nie występują.

Jak uzyskać wizę humanitarną? Procedury i wymagane dokumenty

Aby otrzymać wizę humanitarną w Polsce, należy złożyć wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy ze względów humanitarnych. Formularz wniosku jest dostępny online oraz w urzędach wojewódzkich. Do wniosku należy dołączyć wymagane dokumenty, które potwierdzą tożsamość wnioskodawcy oraz spełnienie określonych warunków.

Dokumenty niezbędne do uzyskania wizy humanitarnej:

• wypełniony wniosek o udzielenie zezwolenia na pobyt czasowy ze względów humanitarnych,
• trzy aktualne fotografie,
• kopia ważnego dokumentu podróży,
• pisemna deklaracja chęci uzyskania dokumentu,
• potwierdzenie nabycia ubezpieczenia medycznego na czas pobytu w Polsce.

Dokumentem potwierdzającym tożsamość z reguły jest to paszport, który powinien być ważny co najmniej 3 miesiące dłużej niż planowany okres pobytu w Polsce oraz zawierać co najmniej dwie puste strony. W wyjątkowych sytuacjach, gdy cudzoziemiec nie ma ważnego dokumentu podróży i nie ma możliwości jego uzyskania, może przedstawić inny dokument potwierdzający tożsamość. Konsulat lub Ministerstwo Spraw Zagranicznych może również zażądać dodatkowych informacji w celu weryfikacji danych we wniosku.

Wypełniając wniosek o wizę, zauważysz wspomnianą sekcję dotyczącą ubezpieczenia zdrowotnego. To ważny element, który warto dobrze przemyśleć. Nasz kalkulator ubezpieczeń to praktyczne narzędzie, które pomoże znaleźć polisę spełniającą wymagania wizowe oraz zapewniającą spokój ducha podczas pobytu w Polsce. Wystarczy kilka kliknięć, aby porównać oferty i wybrać tę, która najlepiej odpowiada potrzebom.

Autor

Redakcja