Opiekun wycieczki szkolnej – kto może nim być?

Organizacja szkolnej wycieczki to nie tylko plan atrakcji i lista biletów – to przede wszystkim odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczniów. Dlatego każda taka wyprawa musi mieć wyznaczonych opiekunów. Kim dokładnie jest opiekun wycieczki, jakie ma obowiązki i ilu ich powinno uczestniczyć w wyjeździe? Wyjaśniamy krok po kroku.

Opiekunowie wycieczek szkolnych odgrywają bardzo ważną rolę w zapewnieniu bezpieczeństwa i sprawnego przebiegu wyjazdu. Choć najczęściej są nimi nauczyciele, przepisy dopuszczają także inne osoby – pod warunkiem, że spełniają konkretne wymagania. Liczba opiekunów zależy z kolei od wieku uczestników, charakteru wyjazdu i jego programu. Warto wiedzieć, jakie obowiązki spoczywają na opiekunach oraz jak szkoła powinna ich wyznaczać, by spełnić wymogi prawa i zapewnić uczniom opiekę na najwyższym poziomie.

Kto może zostać opiekunem wycieczki szkolnej?

Można pomyśleć, że opiekunami mogą zostać wyłącznie nauczyciele pracujący w placówce, jednak prawo w tej kwestii jest raczej elastyczne. Za zgodą dyrektora, opiekunem wycieczki szkolnej może zostać również osoba spoza kadry pedagogicznej, jak chociażby rodzic.

Oczywiście takie rozwiązanie jest możliwe, kiedy charakter wycieczki na to pozwala. Co to oznacza w praktyce?

W rozporządzeniu Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r. czytamy, że:

• Dyrektor szkoły wyznacza kierownika i opiekunów wycieczki spośród pracowników pedagogicznych szkoły.
• W zależności od celu i programu wycieczki opiekunem wycieczki może być także osoba niebędąca pracownikiem pedagogicznym szkoły, wyznaczona przez dyrektora szkoły.
• W przypadku specjalistycznej wycieczki krajoznawczo-turystycznej, o której mowa w § 4 ust. 1 pkt 3, kierownik i opiekunowie wycieczki są obowiązani posiadać udokumentowane przygotowanie zapewniające bezpieczną realizację programu wycieczki.

Czy istnieją jakieś wymagania względem potencjalnego opiekuna wycieczki? Oczywiście, że tak. Przede wszystkim taka osoba musi być pełnoletnia i niekarana. Ponadto powinna wykazywać się cierpliwością, komunikatywnością, odpowiedzialnością oraz umiejętnością rozwiązywania konfliktów. Podzielność uwagi oraz umiejętność organizacji czasu również są mile widziane.

Uwaga: W przypadku specjalistycznej wycieczki krajoznawczo-turystycznej, zarówno kierownik jak i opiekun wycieczki, mają obowiązek posiadać udokumentowane przygotowanie do tej funkcji.

Zakres obowiązków opiekuna – czyli co należy do jego zadań?

Opiekun przede wszystkim ma obowiązek sprawowania opieki nad powierzonymi mu uczniami, a także współpracy z kierownikiem wycieczki. Poszczególne obowiązki określa § 11 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2018 r.

Cytując, opiekun wycieczki:

• sprawuje opiekę nad powierzonymi mu uczniami,
• współdziała z kierownikiem wycieczki w zakresie realizacji programu wycieczki i przestrzegania jej regulaminu,
• sprawuje nadzór nad przestrzeganiem regulaminu wycieczki przez uczniów ze szczególnym uwzględnieniem zasad bezpieczeństwa,
• nadzoruje wykonywanie zadań przydzielonych uczniom,
  wykonuje inne zadania zlecone przez kierownika wycieczki.

W praktyce opiekun wycieczki odpowiada za bezpieczeństwo uczniów przed, w trakcie i po wycieczce – przed wyjazdem pomaga w przygotowaniach, w trakcie sprawuje opiekę nad uczniami, a po wycieczce dba o to, aby podopieczni zostali przekazani rodzicom.

Oczywiście opiekunowie mogą dzielić się obowiązkami. Na przykład podczas pieszej wycieczki, jeden z opiekunów idzie z przodu nadając tempo, podczas gdy drugi idzie na samym końcu i pilnuje, aby nikt się nie oddalił.

Opiekun a kierownik wycieczki – czym się różnią?

Choć wzajemnie się uzupełniają, opiekun i kierownik wycieczki to dwie różne funkcje, mające na celu zorganizowanie bezpiecznej wycieczki dla uczniów. Różnicę stanowią oczywiście powierzone im obowiązki.

Opiekun – jak zostało już wspomniane – jest odpowiedzialny za sprawowanie opieki nad uczniami, a także stanowi wsparcie dla kierownika wycieczki. Dba również o przestrzeganie zasad bezpieczeństwa i sprawuje pieczę nad realizowaniem zadań, wyznaczonych uczniom.

Natomiast kierownik wycieczki jest zobowiązany do opracowania planu i regulaminu, a także wyznaczania zadań uczniom oraz opiekunom. Po stronie kierownika leżą również kwestie logistyczne (transport, wyżywienie, itd.), finansowe (rozliczenia), a także odpowiedzialność za realizację programu i zapoznanie uczestników z zasadami bezpieczeństwa.

Pełen zakres obowiązków kierownika można znaleźć w § 10 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej.

Czy rodzic może być opiekunem podczas wycieczki szkolnej?

Odpowiadając krótko – tak, rodzic może zostać opiekunem wycieczki szkolnej. Wszystko zależy od decyzji dyrektora placówki, programu oraz charakteru wycieczki, o czym jasno mówi rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej:

„§ 9.2 W zależności od celu i programu wycieczki opiekunem wycieczki może być także osoba niebędąca pracownikiem pedagogicznym szkoły, wyznaczona przez dyrektora szkoły.”

Czego wymaga się od rodzica, wyrażającego chęć opieki nad grupą? Przede wszystkim aktualnego zaświadczenia o niekaralności z Krajowego Rejestru Karnego. Ponadto mile widziane są pewne predyspozycje, takie jak cierpliwość, komunikatywność, zdolności organizacyjne, umiejętność rozwiązywania konfliktów oraz znajomość zasad pierwszej pomocy.

Rodzice najczęściej pełnią rolę opiekunów podczas kilkudniowych wycieczek, takich jak zielona szkoła czy wyjazdy integracyjne, gdzie „dodatkowa para rąk” zawsze się przyda, aby zapewnić opiekę oraz bezpieczeństwo uczniów.

Ile osób powinno opiekować się grupą uczniów?

Przepisy nie precyzują dokładnie tej kwestii. Liczba opiekunów na wycieczce szkolnej zależy w głównej mierze od wieku i liczby uczniów. Niemniej to niejedyne kryteria, pod uwagę należy wziąć również:

• warunki wycieczki,
• specyfikę zajęć na miejscu,
• ewentualne niepełnosprawności uczniów bądź ich szczególne potrzeby.

Przyjmuje się, że na jednego opiekuna przypada 10-15 dzieci, natomiast według rozporządzenia MEN z dnia 30 marca 2016 r., w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży, pod jednego opiekuna może podlegać maksymalnie 20 uczestników.

Ostateczną liczbę opiekunów ustala dyrektor szkoły, kierując się regulaminem placówki oraz chęcią zapewnienia uczniom bezpieczeństwa.

Odpowiedzialność prawna opiekuna – co grozi za zaniedbanie obowiązków?

Opiekun wycieczki szkolnej ponosi odpowiedzialność za bezpieczeństwo uczniów. Poza obowiązkami wychowawczymi, opiekun musi się liczyć z potencjalnymi konsekwencjami prawnymi w razie niedopilnowania lub naruszenia przepisów.

Opiekunowie wycieczek podlegają odpowiedzialności:

• dyscyplinarnej – nauczyciel lub pracownik szkoły może zostać ukarany przez dyrektora danej placówki na przykład naganą, upomnieniem bądź nawet zwolnieniem z pracy,
• cywilnej – zgodnie z zasadami prawa cywilnego, opiekun jest zobowiązany do pokrycia szkód w trakcie wyjazdu nie tylko za szkody wyrządzone przez siebie, ale i przez uczniów będących pod jego opieką.
• karnej – najcięższy kaliber. Opiekun może zostać pociągnięty do odpowiedzialności karnej, jeżeli w wyniku jego działań lub zaniechań, doszło do narażenia zdrowia lub życia dziecka.

Czy opiekun wycieczki może się uchronić przed ewentualnymi stratami finansowymi? Oczywiście. Większość szkół zapewnia nauczycielom polisę OC, dzięki czemu w razie nieprzewidzianych zdarzeń, mogą zostać zwolnieni z konieczności wypłacenia odszkodowania.

Ubezpieczenie dziecka na wycieczkę – jakie wybrać?

Często zdarza się, że szkolne ubezpieczenie wycieczki (NNW) okazuje się niewystarczające. Taka ochrona oferuje wsparcie głównie w przypadku trwałego uszczerbku na zdrowiu.

Nie pokrywa natomiast kosztów leczenia czy nagłej pomocy medycznej, co jest niesamowicie istotne podczas wyjazdów. Dłuższe wycieczki, kolonie często wiążą się z aktywnościami sportowymi czy sytuacjami wymagającymi większej ostrożności, co zdecydowanie wymaga bardziej kompleksowej ochrony, bo jak wiadomo – bezpieczeństwo dzieci jest najważniejsze.

W ramach wycieczki szkolnej warto rozważyć dodatkowe ubezpieczenie turystyczne, które zapewni pełniejszą ochronę, obejmującą:

• koszty leczenia,
• transport medyczny,
• wsparcie w sytuacjach awaryjnych,
• ochronę zarówno w kraju, jak i zagranicą.

Wybierając ubezpieczenie dla dziecka, trzeba wziąć pod uwagę kilka aspektów m.in. kierunek wycieczki, planowane aktywności (na przykład sportowe), czy dziecko choruje przewlekle i czy generalnie jest chorowite. Ochronę ubezpieczeniową bowiem można rozszerzyć o odpowiednie, często niezbędne dodatki.

Jak kupić ubezpieczenie turystyczne dla dziecka? Nic prostszego. Z pomocą przychodzi nasz kalkulator ubezpieczeń turystycznych. To sprytne narzędzie pozwala porównać oferty kilku towarzystw ubezpieczeniowych i zakup wybranej w zaledwie kilka chwil.

Warto zaznaczyć, że możemy zapewnić ochronę dziecku już od ok. 3,15zł/dzień dla wyjazdu zagranicznego, wyjazd krajowy to już sprawy groszowe.

Najczęściej zadawane pytania

1. Kto może być opiekunem wycieczki w szkole?

   Opiekunem wycieczki szkolnej najczęściej jest nauczyciel zatrudniony w danej placówce, jednak zgodnie z rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej, za zgodą dyrektora szkoły funkcję tę może pełnić również inna osoba dorosła – na przykład rodzic lub pracownik administracyjny. Warunkiem jest pełnoletność, niekaralność oraz predyspozycje do pracy z dziećmi – cierpliwość, odpowiedzialność i umiejętność reagowania w sytuacjach kryzysowych.

2. Ile zarabia opiekun wycieczek szkolnych?

   Zazwyczaj nauczyciele pełniący funkcję opiekuna nie otrzymują dodatkowego wynagrodzenia – jest to część ich obowiązków służbowych. W niektórych przypadkach (np. podczas dłuższych wyjazdów, zielonych szkół) dyrektor może przyznać dodatek finansowy lub diety. Osoby spoza kadry pedagogicznej, np. rodzice, zazwyczaj nie otrzymują wynagrodzenia, a ich udział ma charakter wolontariatu.

3. Ile uczniów na 1 opiekuna na wycieczce?

   Nie ma jednej, sztywno określonej liczby uczniów przypadających na opiekuna. Przyjmuje się jednak, że bezpieczna proporcja to 1 opiekun na 10–15 uczniów. W przypadku młodszych dzieci lub wycieczek o podwyższonym ryzyku (np. górskich, wodnych) liczba opiekunów powinna być większa.

4. Ile osób przypada na 1 opiekuna?

   Zgodnie z rozporządzeniem MEN z 30 marca 2016 r. w sprawie wypoczynku dzieci i młodzieży, na jednego opiekuna może przypadać maksymalnie 20 uczestników. W praktyce jednak szkoły często stosują bardziej restrykcyjne normy, by zapewnić uczniom bezpieczeństwo i właściwą opiekę podczas wyjazdu.