Valletta – co zobaczyć w stolicy Malty? TOP10 atrakcji

Valletta – najmniejsza stolica w Unii Europejskiej – to miasto, które mimo swych kompaktowych rozmiarów kryje ogromne bogactwo historii, architektury i śródziemnomorskiego uroku. Spacerując po jej wąskich uliczkach, ma się wrażenie, że każda fasada, balkon i brukowana alejka opowiada własną, wielowiekową historię. To właśnie tutaj monumentalne kościoły, bastiony, pałace i widokowe ogrody przeplatają się z nowoczesną kulturą i maltańską codziennością.

1. Konkatedra św. Jana (St. John’s Co‑Cathedral)

Konkatedra św. Jana w Valletcie to jeden z tych zabytków, które zapierają dech w piersiach od pierwszego kroku we wnętrze. Z zewnątrz surowa, niemal forteczna, nie zdradza przepychu, który czeka za jej drzwiami. A wewnątrz… eksplozja baroku, złota i sztuki. To nie tylko kościół – to manifest potęgi Zakonu Kawalerów Maltańskich oraz ich artystycznego mecenatu.

Świątynia powstała w XVI wieku jako główne miejsce kultu joannitów, którzy uczynili z Malty swą twierdzę. Jej wnętrze zostało zaprojektowane z myślą o pokazaniu siły i wiary zakonu – dlatego wszystko, od marmurowych nagrobków na podłodze po malowane sklepienia i bogato zdobione kaplice, pełne jest symboliki i historii. Każda kaplica reprezentuje inny „język” (czyli narodowość) rycerzy Zakonu Maltańskiego, a każda z nich rywalizowała z pozostałymi o najbardziej spektakularne ozdoby. Efekt tej rywalizacji do dziś zadziwia odwiedzających.

Perłą świątyni jest bez wątpienia dzieło Caravaggia – monumentalne „Ścięcie św. Jana Chrzciciela”, jedno z najważniejszych obrazów w historii europejskiego malarstwa. Obraz emanuje dramatyzmem i światłocieniem typowym dla artysty, a jego umieszczenie w oratorium nadaje mu niemal teatralny charakter.

Katedra, choć pełna turystów, wciąż emanuje powagą i duchowością. Jej akustyka, gra światła na złoconych ornamentach, a także historia zapisana w detalach – wszystko to sprawia, że wizyta tutaj staje się doświadczeniem nie tylko estetycznym, ale też głęboko poruszającym.

2. Pałac Wielkiego Mistrza (Grandmaster’s Palace)

Pałac Wielkiego Mistrza w sercu Valletty to miejsce, w którym historia Malty dosłownie przesiąka z każdego kamienia. Przez stulecia był symbolem władzy i dumy Zakonu Kawalerów Maltańskich – to tutaj rezydowali najważniejsi przywódcy wyspy, a decyzje podejmowane w jego murach wpływały na losy całego basenu Morza Śródziemnego.

Choć fasada pałacu jest stosunkowo skromna – niemal powściągliwa jak na barokowe standardy – to wnętrze zaskakuje elegancją i rozmachem. Reprezentacyjne sale, dziś częściowo udostępnione dla zwiedzających, zachowały wiele elementów oryginalnego wystroju: malowidła ścienne, gobeliny, marmurowe posadzki i sufity zdobione rozetami. Wchodząc do Salonu Rady Najwyższej czy Sali Tronowej, łatwo sobie wyobrazić dawnych wielkich mistrzów prowadzących debaty lub przyjmujących zagranicznych dostojników.

Jednym z najbardziej fascynujących miejsc w pałacu jest Zbrojownia – imponująca kolekcja broni i zbroi z czasów Zakonu. Hełmy, miecze, kusze, a nawet pełne pancerze rycerzy – wszystko to opowiada historię walk, ambicji i codziennego życia wojowników, którzy niegdyś chronili tę niewielką wyspę przed najazdami. Zbiory są nie tylko wyjątkowe pod względem historycznym, ale również artystycznym – wiele z nich wykonano z niezwykłą precyzją i zdobieniami godnymi królewskiego skarbca.

Dziś pałac pełni także funkcję administracyjną – jest siedzibą prezydenta Malty i miejscem uroczystości państwowych. Ten współczesny wymiar nie odbiera mu jednak charakteru – wręcz przeciwnie, dodaje głębi. Przeszłość i teraźniejszość przenikają się tu w sposób naturalny, tworząc przestrzeń, w której żywa historia toczy się nieprzerwanie.

3. Górne Ogrody Barrakka (Upper Barrakka Gardens)

Górne Ogrody Barrakka to jedno z tych miejsc w Valletcie, które czaruje od pierwszej chwili – nie pomnikiem, nie zabytkiem, lecz… widokiem, który zostaje w pamięci na zawsze. Rozciągają się tu chyba najsłynniejsze panoramy Malty: na potężny Grand Harbour, Trzy Miasta i majestatyczne fortyfikacje, które przez wieki broniły wyspy przed nieprzyjacielem. To punkt, który łączy piękno natury z potęgą historii.

Założone w XVII wieku przez joannitów jako prywatny ogród dla włoskich rycerzy Zakonu Maltańskiego, przez wieki zmieniały swój charakter – dziś są ogólnodostępnym parkiem, w którym mieszkańcy i turyści szukają chwili wytchnienia od zgiełku miasta. Rozłożyste drzewa dają cień, ławki kuszą, by przysiąść z kawą, a niewielka kawiarnia pod arkadami kusi nie tylko zapachem espresso, ale i maltańskimi wypiekami.

Jednym z największych magnesów ogrodów jest codzienna ceremonia salwy armatniej z tzw. Saluting Battery – baterii dział ustawionych na tarasie tuż pod ogrodami. Punktualnie o 12:00 i 16:00 rozlega się huk, który nawiązuje do dawnych tradycji powitania statków i sygnalizacji czasu. To niewielki spektakl, który łączy rekonstrukcję historyczną z niepowtarzalną scenerią.

4. Bateria Powitalna (Saluting Battery)

Bateria Powitalna (Saluting Battery) w Valletcie to jedna z tych atrakcji, które w równym stopniu fascynują miłośników historii, jak i zwykłych spacerowiczów szukających malowniczego miejsca z odrobiną emocji. Położona tuż pod Górnymi Ogrodami Barrakka, nad samym Grand Harbour, oferuje nie tylko niesamowity widok na zatokę i Trzy Miasta, ale także dźwiękowe doświadczenie, które łączy przeszłość z teraźniejszością – codzienną salwę armatnią.

To miejsce ma głęboko zakorzenioną tradycję sięgającą XVII wieku, kiedy armaty nie służyły jedynie do obrony, ale także do oddawania honorowych salw na powitanie przybywających statków wojennych, królewskich czy handlowych. Przez wieki bateria była istotnym punktem militarnego systemu Valletty, jednak z czasem jej znaczenie zanikło. Dopiero w XXI wieku przywrócono jej dawny blask – dziś znów tętni życiem, tyle że w duchu rekonstrukcji i edukacji.

Codziennie o godzinie 12:00 oraz 16:00 odbywa się uroczysta salwa – z udziałem przewodnika w historycznym mundurze, który opowiada o dziejach miejsca i procedurach obsługi dawnej artylerii. Potężny huk, dym i rytuał ładowania działa przenoszą widza w czasy, gdy Malta była kluczowym punktem na mapie śródziemnomorskich potęg.

Saluting Battery to jednak nie tylko pokaz – to doskonale zachowane stanowisko ogniowe, z oryginalnymi armatami, z których każda ma swoją historię. Wizyta tutaj pozwala zrozumieć, jak bardzo militarny charakter miał niegdyś ten niewielki kraj, i jak precyzyjnie zaprojektowano obronę Valletty.

5. Narodowe Muzeum Archeologiczne

Narodowe Muzeum Archeologiczne w Valletcie to niezwykłe miejsce, w którym początek maltańskiej historii nabiera namacalnego kształtu. Wnętrze muzeum mieści się w barokowym Auberge de Provence – dawnym gmachu rycerzy prowansalskich zbudowanym w 1571 roku i zaprojektowanym przez Girolamo Cassara. To przestrzeń, gdzie już na parterze można przenieść się do czasów neolitu – od 5200 r. p.n.e. – i zobaczyć pierwsze narzędzia, naczynia, figurki oraz słynną „Śpiącą Damę” z Hypogeum Ħal Saflieni i „Wenus z Malty” z megalitycznych świątyń.

Wędrując po ekspozycji, można niemal poczuć oddech prastarzy – realistyczne rzeźby, drobne ozdoby, a nawet rekonstrukcje grobowców, oddają życie społeczności, dla których Malta stanowiła dom setki pokoleń temu. Wystroje sal nie służą tylko za scenografię, lecz pozwalają zrozumieć ich znaczenie rytualne i duchowe – wierzenia związane z płodnością, śmiercią i kosmosem są tu jasno obecne.

Na pierwszym piętrze ślady przenoszą nas do czasów epoki brązu i fenickiego handlu. Tam znajdują się gliniane urny, amfory, imponujące sarkofagi gruntowane w wierzeniach o zaświatach, a także szklane przedmioty i złote ozdoby dawnych kupców . W otoczeniu eleganckiego barokowego wnętrza, w sali zwanej Grande Salon, te zabytki zyskują dodatkową głębię, a całość opowiada elitarną historię kolejnych epok Malty.

6. Teatr Manoel

Teatr Manoel (Teatro Manoel) w Valletcie to jedna z najczarowniejszych opowieści o sztuce, historii i społeczności, zamknięta w kamiennych murach i złoconych detalach. Skromna fasada kryje w sobie prawdziwy skarb: przepiękne wnętrze pełne rokokowego przepychu, w którym każdy szczegół – od drewnianych balkonów ozdobionych liśćmi złota po delikatny trójpoziomowy układ loży i subtelny, błękitno-złoty sufit – nadaje temu miejscu atmosferę niemal teatralnego świata baśni.

Teatr został ufundowany przez wielkiego mistrza Antónia Manoela de Vilhena w 1731 roku, z hasłem wyrzeźbionym nad wejściem: „ad honestam populi oblectationem” – „dla uczciwej rozrywki ludu”. To właśnie pierwszy raz je usłyszysz, gdy przekroczysz próg i poczujesz, że to miejsce zostało stworzone z myślą nie tylko o elitarnym widowisku, lecz o dostępnej dla wszystkich magii teatru. Pierwszym spektaklem był „Merope” Scipione Maffei, wystawiony przez samych rycerzy Zakonu – scena, która łączyła złoto z oddechem historii

7. Fort św. Elma i Narodowe Muzeum Wojny

Fort św. Elma – monumentalna twierdza w kształcie gwiazdy, dumnie wznosząca się na skraju Valletty – jest nie tylko świadkiem kluczowych wydarzeń w dziejach Malty, ale i strażnikiem pamięci o heroizmie swoich obrońców. Już jego lokalizacja na półwyspie Sciberras, dzielącym Marsamxett i Wielki Port, czyni to miejsce prawdziwym strategicznym punktem – taki układ obronny przetrwał przez stulecia. W cieniu potężnych murów toczyły się dramaty: od fragmentu z Wielkiego Oblężenia w 1565 roku – fort trzymał się aż 28 dni, dając czas pozostałym pozycjom i przyczyniając się do upadku inwazji Osmanów – po II wojnę światową, kiedy to miejsce ponownie stało się sceną chwały i utraty, a brytyjskie działo przeciwlotnicze stało się częścią jego powojennego oblicza.

Wchodząc na teren fortu, przechodzi się przez fragment monumentalnej historii – dziedzińce, kaplice St. Anne z XV–XVIII wieku, barokowe bastiony i bulwary, gdzie echo przeszłości miesza się z powiewem morskiej bryzy. W dolnej sekcji, zwanej Lower St. Elmo, mieści się Narodowe Muzeum Wojny – dawny arsenał przerobiony z magazynu prochu, a później koszar artylerii przeciwlotniczej. Po rewitalizacji w 2015 roku muzeum otworzyło szeroki katalog wystaw, sięgających od epoki brązu, aż po naszą epokę – z II wojną światową w centrum uwagi.

Wśród bezcennych pamiątek znajdują się słynny myśliwiec Gloster Sea Gladiator „Faith”, ocalały z Hal Far Fighter Flight, legendarna „Husky” – jeep używany przez Roosevelta i Eisenhowera podczas wizyty na Malcie, a także oryginalny George Cross – najwyższe odznaczenie przyznane Malcie przez Króla Jerzego VI. Fotografie z czasów bombardowań, resztki samolotów, uzbrojenie, niemieckie torpedy i włoskie łodzie podwodne – wszystko to można tu zobaczyć, dając świadectwo determinacji wyspy, która wiele razy stawała na krawędzi zniszczenia, a jednak trwała.

8. Lascaris War Rooms

Lascaris War Rooms to zapomniany podziemny świat, który skrywa się aż 46 metrów pod Górnymi Ogrodami Barrakka w Valletcie. Gdy schodzisz w dół, wkraczasz do sieci tuneli i komnat, które podczas II wojny światowej służyły jako tajne dowództwo Brytyjczyków – miejsce, gdzie decydowano o obronie Malty przed niemieckimi i włoskimi bombardowaniami. W rzeczywistości każdy fragment tego labiryntu tchnie historią – od mechanicznie działającej wentylacji, po oryginalne mapy i tablice, za pomocą których śledzono ruch wojsk i samolotów w Strefie Obrony RAF.

To nie tylko miejsce narodzin sztuki strategicznej: w 1943 roku Lascaris stało się centrum decyzyjnym alianckiej operacji Husky, czyli inwazji na Sycylię – planowali tu Eisenhower, Montgomery i Tedder. Po wojnie tunele pełniły rolę centrum komunikacyjnego NATO i strategii podczas kryzysu sueskiego i kubańskiego. Dopiero w 2009 roku odzyskano je dla turystów i poddano pieczołowitej renowacji – dziś można wejść w to miejsce niemal w niezmienionym stanie.

Wnętrza Lascaris War Rooms gwarantują nie tylko chłód skały i półmrok, ale też fascynującą architekturę wojskowego dowodzenia. Duże stoły z mapami, tablice służące do komunikacji, sprzęt łączności – wszystko to pozwala poczuć ciężar historycznej chwili. Nie trzeba być pasjonatem militariów, by poczuć tu atmosferę intensywności i spokoju, które przenikały tę placówkę w czasie bombardowań

9. Fontanna Trytona

Fontanna Trytona w Vallettcie to charakterystyczny modernistyczny symbol bramy miejskiej, który od swojego powstania w 1959 roku przyciąga uwagę podróżnych i mieszkańców Malty. Znajduje się tuż przed City Gate, majestatycznie witając wszystkich, którzy wkraczają do historycznego centrum. Ta imponująca kompozycja – stworzone przez Vincenta Apapa we współpracy z projektantem Victorem Anastasi – przedstawia trzech potężnych trytonów z brązu, podtrzymujących nad głowami misę, z której tryskają wodne strumienie.

W projekcie wykorzystano 730 ton trawertynu do stworzenia wielopoziomowego basenu oraz żelbetową konstrukcję, co nadaje całemu dziełu monumentalny charakter. Trytoni, posadawiani w dynamicznej, spiralnej pozycji, symbolizują morską przeszłość Malty i jej nieodłączny związek ze starymi morskimi szlakami. Inspiracją dla Apapa była słynna rzymska Fontana delle Tartarughe oraz Fontana delle Naiadi, co widać zarówno w postawie figur, jak i architekturze basenów.

Historia fontanny nie obyła się bez dramatycznych zwrotów – w latach 70. misa i dwie figury uszkodziły się wskutek przeciążenia strefy wodnej i intensywnego użytkowania. Naprawy w latach 80. wzbogaciły formę o centralny filar z motywem mew, który miał odciążyć trytonów, lecz zmienił pierwotny wymiar artystyczny kompozycji . Dopiero po renowacji zakończonej oficjalnie w 2018 roku fontanna odzyskała oryginalną harmonię: usunięto podporę, przywrócono funkcjonalność strumieni w rękach trytonów i odnowiono trawertynową miskę.

10. Siege Bell War Memorial

Siege Bell War Memorial to miejsce, które z pozoru wygląda skromnie, ale niesie ze sobą ogromny ładunek emocji i symboliki. Położony na skalistym cyplu nad Grand Harbour, nieopodal Dolnych Ogrodów Barrakka, pomnik ten upamiętnia heroizm i cierpienie Malty podczas oblężenia w czasie II wojny światowej – okresu, w którym wyspa była jedną z najbardziej bombardowanych lokalizacji na świecie. Zbudowany w 1992 roku, dokładnie 50 lat po nadaniu Malcie Krzyża Jerzego przez króla Jerzego VI, jest świadectwem odwagi jej mieszkańców i żołnierzy.

Centralnym elementem pomnika jest potężny dzwon – ważący ponad 10 ton – zawieszony w neoklasycznej kolumnadzie przypominającej antyczną świątynię. Każdego dnia w samo południe dźwięk dzwonu rozbrzmiewa nad portem, przypominając o tysiącach ofiar wojennych i dramatycznych miesiącach oblężenia. To dźwięk nie tylko pamięci, ale i ulgi – że Malta przetrwała mimo ogromnego cierpienia i zniszczeń.

Miejsce to przyciąga nie tylko swoim historycznym znaczeniem, ale i niezwykłą atmosferą – z jednej strony monumentalne, z drugiej – ciche, intymne, wręcz medytacyjne. Widok z tarasu przy pomniku zapiera dech: rozciąga się stąd szeroka panorama Grand Harbour, Trzech Miast i ogromnych bastionów.

Zwiedzanie Valletty w 1 dzień – jakie atrakcje zobaczyć?

Zwiedzanie Valletty w jeden dzień to intensywna, ale niezwykle satysfakcjonująca podróż w czasie i przestrzeni – od monumentalnych świątyń po spektakularne widoki na morze. Dzięki kompaktowym rozmiarom miasta, większość najważniejszych atrakcji można zobaczyć pieszo w kilka godzin.

Rano

Rozpocznij dzień przy Fontannie Trytona i przejdź przez nowoczesną City Gate. Spacerując Republic Street, zajrzyj do Pałacu Wielkiego Mistrza, a następnie zwiedź obowiązkowo Konkatedrę św. Jana – jej barokowe wnętrze i obraz Caravaggia robią ogromne wrażenie. Chwilę oddechu i widok na Grand Harbour znajdziesz w Górnych Ogrodach Barrakka – jeśli trafisz na południe, zobaczysz też salwę armatnią z Saluting Battery.

Po południu

Po lunchu w lokalnej restauracji udaj się do Fortu św. Elma i Narodowego Muzeum Wojny – to idealne miejsce, by poznać militarną historię Malty. Jeśli starczy czasu, zajrzyj do Casa Rocca Piccola – dawnego pałacyku szlacheckiego lub Lascaris War Rooms, gdzie w podziemnych tunelach działało centrum dowodzenia z czasów II wojny.

Wieczór

Na zakończenie dnia wybierz spokojny spacer w Dolnych Ogrodach Barrakka lub wzdłuż nabrzeża. Wieczorna Valletta, rozświetlona ciepłym światłem, to doskonałe tło na kolację z widokiem na port i Trzy Miasta.

Poruszanie się po Valletcie

Valletta to jedno z nielicznych europejskich miast, które możesz zwiedzać niemal wyłącznie pieszo – i to jest jej ogromny atut. Cała stolica Malty ma nieco ponad pół kilometra szerokości i około kilometra długości, więc wszędzie dotrzesz w kilka lub kilkanaście minut spacerem. Ulice są brukowane, a układ miasta opiera się na siatce prostokątnych przecznic, co ułatwia orientację. Warto jednak pamiętać, że Valletta położona jest na wzgórzu, więc przygotuj się na kilka stromych podejść i zejść – wygodne buty to podstawa.

Dla tych, którzy chcą uniknąć stromych odcinków lub szybko dostać się na obrzeża, przydatne mogą być windy i schody ruchome – np. winda Barrakka Lift, która łączy port z Górnymi Ogrodami Barrakka. Z portu Valletty można też skorzystać z tradycyjnych łódek (dgħajsa) lub wodnego taxi, które kursują do Trzech Miast i Sliemy – to świetny sposób, by zobaczyć miasto od strony wody i jednocześnie uniknąć korków.

Do Valletty nie warto wjeżdżać samochodem – ruch kołowy w centrum jest mocno ograniczony, a miejsc parkingowych praktycznie brak. Lepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z autobusu – wszystkie linie dojeżdżają do głównego terminala autobusowego przy Fontannie Trytona, tuż przy bramie miejskiej. Stamtąd już tylko kilka kroków dzieli Cię od głównych atrakcji stolicy. Jeśli planujesz intensywne zwiedzanie, możesz rozważyć kartę Tallinja Card na komunikację miejską.

Autor

Redakcja