Turbulencje w samolocie – czym są i jak powstają?

To zjawisko może wzbudzać stres i narastający strach w podróżnych. Niekontrolowane i nietypowe ruchy samolotów szybujących w powietrzu sprawiają, że w niektórych sytuacjach na pokładzie rozpoczyna się panika. Co to są turbulencje, jak powstają i czy zawsze muszą oznaczać groźne zjawisko w trakcie lotu?

Czym są turbulencje i jaka jest ich definicja?

Turbulencje to wzmożone ruchy mas, nagłe, nieoczekiwane zmiany prędkości i kierunku jego przepływu podczas lotu. Wielka maszyna, jaką jest samolot, może czasowo znajdować się w obszarach powietrza, które przemieszcza się z różną prędkością, temperaturą i w różnym kierunku. To sprawia, że powstają lekkie drgania, wibracje, wstrząsy lub nawet gwałtowne i niespodziewane ruchy. Turbulencje mogą występować z różnych powodów i najczęściej charakteryzują się również zróżnicowaną intensywnością — od łagodnych do bardzo silnych. Nie każda turbulencja musi oznaczać katastrofę. Dlatego warto bliżej przyjrzeć się temu zjawisku, a w razie pojawienia się go zachować spokój.

Przyczyny powstawania turbulencji – dlaczego takie zjawiska tworzą się w trakcie lotu?

Chociaż pasażerom trudno odróżnić poszczególne rodzaje niespodziewanych ruchów samolotu, warto zapoznać się z przyczynami turbulencji. Dzięki temu łatwiej jest adekwatnie zareagować na pojawiające się zmiany lotu: jego intensywności, szybkości czy kierunku. Oto najważniejsze rodzaje turbulencji.

• Turbulencje termiczne — powstają wtedy, gdy ciepłe powietrze unosi się w górę, a chłodne opada w dół. To prowadzi do mieszania się warstw powietrza o różnej temperaturze i wilgotności.
• Turbulencje mechaniczne — tworzą się wtedy, gdy samolot przechodzi przez obszary, w których przepływ powietrza jest zaburzony przez ukształtowanie terenu, takie jak góry, wzniesienia, doliny, a niekiedy nawet wysokie budynki.
• Turbulencje frontalne — mają miejsce w związku z przejściem przez obszar, w którym zderzają się ze sobą różne masy powietrza, na przykład na granicy dwóch rodzajów mas, takich jak ciepły i zimny front meteorologiczny.
• Turbulencje konwekcyjne — wynikają z intensywnego ruchu powietrza w pionie, są często związane są z burzami, cumulonimbusami lub innymi zjawiskami pogodowymi.

Rodzaje turbulencji — czym różnią się między sobą poszczególne zjawiska?

Różne rodzaje turbulencji sprawiają, że odczuwanie poszczególnych zjawisk będzie nieco inne w każdym przypadku. Przy większości z nich pasażerowie nie muszą szczególnie martwić się o zdrowie czy życie. Inne jednak mają nieco poważniejsze podłoże. Jakie są różnice?

• Turbulencje słabe — charakteryzują się łagodnymi wibracjami i lekkimi wstrząsami. Zazwyczaj nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa, ale mogą powodować pewien dyskomfort.
• Turbulencje umiarkowane — to już nieco silniejsze wstrząsy i gwałtowne ruchy samolotu, które w dalszym ciągu nie stanowią zagrożenia dla struktury całej maszyny i jej naruszalności.
• Turbulencje silne — mogą być intensywne i gwałtowne, co powoduje znaczne wibracje i ruchy samolotu. Chociaż są rzadkie, mogą stanowić wyzwanie dla bezpieczeństwa, dlatego piloci starają się maksymalnie ich unikać.
• Clear-air turbulence (CAT) – jest to wyjątkowy rodzaj turbulencji, która występuje niespodziewanie w czystym powietrzu, poza zasięgiem zwykłych warunków meteorologicznych. Może być trudny do przewidzenia i często występuje na dużych wysokościach.

Czy można uniknąć turbulencji w samolocie?

Uniknięcie turbulencji w samolocie w pełni jest niemożliwe. Są one naturalnym zjawiskiem atmosferycznym, które występuje w różnych warunkach pogodowych i geograficznych. Jednak istnieją strategie stosowane i przez lata szkolone przez załogę, które mogą pomóc zmniejszyć występowanie lub same skutki turbulencji.

1. Trasa lotu — piloci starają się wybierać takie, które minimalizują nachodzenie na siebie mas powietrza i ryzyko powstania turbulencji. Korzystają z informacji meteorologicznych i prognoz pogody, światowych radarów, aby unikać obszarów znanych z częstych turbulencji, takich jak obszary te burzowe lub inne, charakteryzujące się działaniem silnych prądów powietrznych.
2. Wysokość lotu — zmiana wysokości lotu może pomóc uniknąć lub złagodzić skutki turbulencji. Piloci dostosowują ją, a tym samym szukają obszarów z bardziej stabilnymi warunkami atmosferycznymi.
3. Komunikacja z innymi samolotami — załoga często wymienia się informacjami o aktualnych warunkach pogodowych i turbulencjach z innymi maszynami latającymi w danym obszarze. To może pomóc w uniknięciu obszarów o złych warunkach atmosferycznych.
4. Monitorowanie i unikanie obszarów ryzyka — piloci stale sprawdzają, co dzieje się na radarach i innych narzędziach nawigacyjnych, aby zidentyfikować obszary potencjalnie niebezpieczne z punktu widzenia turbulencji. Dzięki temu mogą starać się unikać ich w miarę możliwości.
5. Wybór lotów o bardziej stabilnych warunkach pogodowych — planując siatkę połączeń lotniczych, linia lotu może zdecydować się na unikanie sezonów lub obszarów, w których najczęściej występują burze lub inne ekstremalne warunki atmosferyczne.

Czy istnieją na świecie miejsca, w których turbulencje pojawiają się częściej niż w innych?

Ryzyko wystąpienia turbulencji może być takie samo w różnych miejscach na całym świecie. Są jednak obszary, w których ich częstotliwość i intensywność są z reguły znacznie wyższe. Należą do nich przede wszystkim oceany, nad którymi prądy konwekcyjne potrafią zmieniać się bardzo szybko. Wrażliwe na nie również pasma górskie, przede wszystkim Andy i Himalaje. Inne miejsca, w których często pojawiają się turbulencje to:

• obszary zmiennych warunków pogodowych — przestrzenie, gdzie występują nagłe zmiany aury, takie jak fronty atmosferyczne, mogą być bardziej podatne na turbulencje,
• strefy tropikalne — szczególnie zwłaszcza w okresie huraganów i cyklonów, mogą występować tam silne turbulencje związane z intensywnymi ruchami powietrza,
• miejsca z silnymi prądami — na wysokich szerokościach geograficznych, takich, gdzie występują np. pasaty, czyli w strefach subtropikalnych, mogą pojawiać się silne prądy powietrzne, które będą częściej powodować turbulencje. Dzieje się to szczególnie często w rejonach przejścia z jednej strefy atmosferycznej do drugiej;
• okolice lotnisk i obszary miejskie — turbulencje mogą pojawiać się również w miejscach, gdzie rodzi się sztucznie emitowany, intensywny ruch powietrza, związany z częstymi przelotami samolotów.

Jak reagować w trakcie pojawienia się turbulencji?

Kluczowe dla całej podróży samolotem jest wsłuchiwanie się w komunikaty podawane przez załogę i obsługę. Tylko dzięki temu można zachować należyty spokój i cieszyć się z przelotu. Warto poznać kilka wskazówek, które pozwolą odpowiednio reagować, nie panikować i pomóc innym w przetrwaniu cięższych chwil rejsu.

1. Miej zapięte pasy przez cały czas podróży — jeśli szczególnie mocno boisz się turbulencji, nie rozpinaj ich, nawet gdy sytuacja wydaje się stabilna. Pas bezpieczeństwa pomoże Ci utrzymać się na miejscu w przypadku gwałtownych wstrząsów i da poczucie pewności.
2. Słuchaj poleceń załogi — jeśli pilot lub ktoś inny z załogi poprosi pasażerów o pozostanie na miejscach, warto zachować spokój i przestrzegać wszelkich instrukcji.
3. Staraj się ukoić swoje nerwy — pamiętaj o tym, że większość turbulencji jest niegroźna. Twój spokój i zaufanie do załogi udzielą się innym, a profesjonalistom pozwolą działać.

Czy turbulencje podczas lotu są niebezpieczne?

Turbulencje to zjawisko dosyć częste i całkowicie normalne. Z reguły nie stanowi ono niebezpieczeństwa dla maszyny ani dla całej załogi i pasażerów. Większość samolotów zostało zaprojektowanych i zbudowanych z myślą o przetrwaniu nawet silnych turbulencji, a piloci są szkoleni, aby radzić sobie z tego rodzaju sytuacjami.

Samoloty mogą wytrzymać turbulencje o różnych stopniach intensywności. Struktury i systemy lotnicze są testowane i certyfikowane przez cały czas, aby zapewnić o ich odporności nawet na najgorsze warunki. Piloci to wysoce przeszkoleni specjaliści, którzy wiedzą, jak radzić sobie i utrzymywać kontrolę nad samolotem nawet w trudnych sytuacjach. Mają dostęp do informacji meteorologicznych i narzędzi nawigacyjnych, które pomagają im w monitorowaniu i unikaniu obszarów z intensywnymi turbulencjami.

Większość obrażeń związanych z turbulencjami wynika z niezapiętych pasów bezpieczeństwa lub ruchu po kabinie podczas ich trwania. Z tego względu tak ważne jest przestrzeganie zasad, o których mówi personel pokładowy. Nie uciekaj, nie panikuj i pozwól załodze wykonywać swoją pracę. Jej członkowie zrobią wszystko, aby bezpiecznie dotrzeć do celu.

Autor

Redakcja